|
Bł. Juta |
Juta urodziła się ok. 1220r. w Sangerhausen niedaleko Magdeburga, wyszła za mąż za rycerza z rodu panującego w Sangerhausen. Miała z nim kilkoro dzieci. Mąż zmarł w trakcie pielgrzymki – krucjaty do Jerozolimy. Juta po odchowaniu dzieci, chciała prowadzić życie chrześcijańskie w ewangelicznym ubóstwie, ale bez wstąpienia do zakonu. Związała się z beginkami z otoczenia Mechtyldy z Magdeburga. Krewny jej męża wielki mistrz Anno von Sangerhausen sprowadził ją do Prus w 1256r. Osiadła w Bielczynach w pustelni nad jeziorem (1,5 km od Windaka), zaś spowiednikiem i kierownikiem duchowym został franciszkanin z Chełmna Jan z Łobdowa, a później zastąpił go dominikanin Heidenryk, biskup chełmiński. | |
|
Kościół św. Mikołaja w Chełmży. |
Juta codziennie chodziła na mszę do kościoła św. Mikołaja w Chełmży, a później do szpitala dla trędowatych znajdującego się poza murami miasta przy kaplicy św. Jerzego przy drodze do Bielczyn (obecnie przy końcu cmentarza przy Pomniku Walki i Męczeństwa). Udzielała tam posług pielęgniarskich, dbała i opiekowała się biednymi. Legenda o Jucie opowiada, jakoby późniejsza błogosławiona chodziła po jeziorze do nowo budowanej Katedry. | |
W średniowieczu istniała droga wodna pomiędzy Chełmżą, a Bielczynami (Jezioro Chełmżyńskie – Jezioro Wielki Miałkosz – Jezioro Biełczyńskie). Kaplica św. Jerzego była przy tej drodze wodnej (dobry punkt nawigacyjny), więc możliwe, że Juta wykorzystywała łódź jako środek komunikacyjny i transportowy.
Jezioro Wielki Miałkosz miało duży obszar. Obniżenie poziomu wód i melioracja spowodowały zanik tego jeziora. Dzisiaj pozostało jeziorko Miałkosz. Dwa jeziora otaczające Chełmżę, które były połączone, powodowały, że Chełmża była wyspą. Teraz jest bardziej zrozumiała nazwa miasta Chełmża od Kulmsee – kulm [niem.] wzniesienie, pagórek, szczyt ; see [nem.] jezioro – „pagórek na jeziorze”.
 |
 |
 |
| św. Marie de Oignies | św. Mechtylda z Magdeburga | św. Elżbieta Węgierska |
Dla Juty przykład trzech postaci świętych kobiet Marie de Oignies, Elżbiety Węgierskiej i Mechtyldy z Magdeburga i podobieństwa ich żywotów spowodowały, ze Juta wyrzekła się bogactwa, pracowała przy chorych w szpitalu- przytułku. Jej sposób życia: w ubóstwie, w pracy z biednymi i chorymi, niezależność w posłudze, nie będąca w zakonie lecz mająca patronów i opiekunów z zakonów żebraczych tj. franciszkanów i dominikanów. Jej życie rodzinne podobne było do św. Elżbiety, obie miały dzieci i obie w młodości straciły mężów – pielgrzymujących rycerzy. Późniejsze życie Juty było podobne do Marie, Mechtyldy i Elżbiety, wszystkie bogate wybrały w ubóstwo, wszystkie pracowały głównie nad chorymi, opiekowały się biednymi i wszystkie wybrały nie-monastyczny tryb życia duchowego; Marie i Mechtylda były beginkami, Elżbieta była świecką tercjarką w zakonie franciszkańskim. Wreszcie pustelniczy sposób zamieszkania Marie i Juty jest taki sam.
|
Elżbieta była córką króla węgierskiego Andrzeja II z dynastii Arpadów, tego który wypędził krzyżaków ze swej ziemi. Wyszła za mąż za Ludwika VI landgrafa Turyngii. Zamieszkała w zamku Wartburg, gdzie w pobliżu ufundowała szpital, w którym sama posługiwała chorym. Była przedstawicielką ruchu ewangelicznego ubóstwa, który był w tym czasie bardzo popularny i na wzór Marie de Oignies (1177-1213), mistyczki i pustelniczki, która przyjęła wolną formę pobożnego życia (beginat), naznaczonego męczącą ascezą i pracą fizyczną przy trędowatych. Elżbieta po śmierci męża podczas krucjaty do Ziemi Świętej musiała opuścić Wartburg i po wielu kłopotach rodzinnych przeniosła się do Marburga, gdzie ufundowała nowy szpital pod wezwaniem św. Franciszka, gdzie także poświęciła się dla chorych i biednych. Elżbietą była pierwszą tercjarką franciszkańską – stowarzyszenia pokutniczego pod patronatem zakonu franciszkańskiego, którego celem było życie ewangeliczne dążące do doskonałości chrześcijańskiej. Zaraziwszy się w czasie posług, zmarła w wieku 24 lat (1231 r.) i została pochowana w Marburgu. Po ogłoszeniu świętą przez papieża, krzyżacy nad jej grobem wybudowali wielki kościół gotycki, ściągający pielgrzymki. Św. Elżbieta stała się drugą patronką zakonu krzyżackiego (po Najświętszej Marii Panny). To właśnie tam ok. 1235r. do grobu św. Elżbiety Juta odbyła pielgrzymkę i tam upewniła się w swym powołaniu, czyli o wyjściu za mąż.
|
Kościół św. Elżbiety w Marburgu najstarszy czysto gotycki kościół w Niemczech ze starą zabudową domu zakonu krzyżackiego. |
|
|
Zamek Wartburg, jeden z ładniejszych średniowiecznych zamków w Niemczech. |
Juta miała kontakt z mistyczką Mechtyldą z Magdeburga (1207-1282). Mechtylda w wieku 12 lat miała wizję Ducha Św. W wieku 23 lat opuściła bogaty rodzinny dom i przystała do grupy beginek w Magdeburgu, gdzie prowadziła skromne życie wypełnione modlitwą, pracą i umartwieniem. W Magdeburgu została tercjarką dominikańską i to jej dominikański spowiednik zachęcał ją do spisywania jej doświadczeń mistycznych z Bogiem. Krytykowała także dostojników kościelnych, jej swoboda religijna i krytyka współczesnej teologii spotkała się ze sprzeciwem władz kościelnych, żądających spalenia jej pism. W wieku 60 lat przeniosła się pod opiekę klasztoru cysterek w Helfcie. Tam przez ponad dwadzieścia lat miała swe dalsze doświadczenia mistyczne, które zostały przez nią spisane w języku niemieckim w dziele „Spływające światło Boskości”. |
Juta twierdziła, że „są trzy rzeczy, które mogą przybliżyć człowieka do Boga: bolesna choroba, wygnanie z domu i ubóstwo dobrowolnie przyjęte dla Boga”. Zmarła w Bielczynach w 1260r. Juta została pochowana w bazylice Trójcy Świętej w Chełmży.
Po śmierci Juty biskup Heidenryk rozpoczął proces kanonizacyjny, a Jan z Łobdowa napisał jej życiorys. Jej kult rozszerzał się wśród ludności pruskiej jak i wśród braci zakonu krzyżackiego. Król Zygmunt III Waza w roku 1621 przed wyprawą przeciwko Turkom pielgrzymował, by oddać jej w opiekę siebie i Królestwo. Po raz drugi przybył do grobu Juty sześć lat później wraz ze swym synem Władysławem IV. Przed i po odsieczy wiedeńskiej do chełmżyńskiej katedry pielgrzymował ze swoim wojskiem król Jan III Sobieski. W Bielczynach w XVIIw. wybudowano kaplicę w miejscu pustelni i ogłoszono ją jako jedną z patronek Prus królewskich. W 1937r. wybudowano ponownie kaplicę, a 1984r. ją rozbudowano. Dzisiaj bł. Juta jest patronką Chełmży, oraz patronką dzieł miłosierdzia.